Geometrinin zaman çizelgesi

Aşağıda geometri'deki önemli gelişmelerin bir zaman çizelgesi verilmiştir:

MÖ. 1000'den önce

• y. MÖ. 2000 - İskoçya, oyulmuş taş toplar, Platonik cisim simetrilerinin tümü de dahil olmak üzere çeşitli simetriler sergiler.
• MÖ. 1800 - Moskova Matematik Papirüsü, bir kesik piramit (frustum) hacmine dair bulguları içerir.
• MÖ. 1800 - Plimpton 322 Pisagor üçlülerine ilişkin en eski referansı içerir.^[1]
• MÖ. 1650 - Rhind Matematik Papirüsü, MÖ 1850 civarına ait kayıp bir parşömenin kopyası, kâtip Ahmes, π'nin bilinen ilk yaklaşık değerlerinden biri olan 3,16'yı, daireyi kareyle çevreleme konusundaki ilk girişimi, bir tür kotanjant'ın bilinen en eski kullanımını ve birinci dereceden doğrusal denklemleri çözme bilgisini sunar.

MÖ. 1. binyıl

• MÖ. 800 - Baudhayana, Vedik Sanskritçe geometrik bir metin olan Baudhayana Sulba Sutra'nın yazarı, ikinci dereceden denklemler içerir ve 2'nin karekökünü beş ondalık basamağa kadar doğru hesaplar.
• y. MÖ 600 - diğer Vedik "Sulba Sutraları" (Sanskritçe'de "kirişler kuralı") Pisagor üçlüleri kullanır, bir dizi geometrik kanıt içerir ve π'yi 3,16'ya yaklaştırır.
• MÖ. 5. yüzyıl - Sakız Adalı Hipokrat daireyi kareyle çevreleme girişiminde aycıkları kullanır.
• MÖ. 5. yüzyıl - Bir başka Vedik Sanskritçe geometrik metin olan Apastamba Sulba Sutra'nın yazarı Apastamba, dairenin karesini alma girişiminde bulunur ve ayrıca 2'nin karekökünü beş ondalık basamağa kadar doğru hesaplar.
• MÖ. 530 - Pisagor, önermesel geometri ve titreşen lir telleri üzerinde çalışır; grubu ayrıca iki'nin karekökünün irrasyonelliğini keşfeder.
• MÖ. 370 - Eudoxus, alan belirleme için tüketme yöntemi'ni belirtir.
• MÖ. 300 - Öklid, Elementler adlı eserinde geometriyi bir aksiyomatik sistem olarak inceler, asal sayıların sonsuzluğunu kanıtlar ve Öklid algoritması'nı sunar; Katoptrik adlı eserde yansıma yasasını belirtir ve aritmetiğin temel teoremi'ni kanıtlar.
• MÖ. 260 - Arşimet pi değerinin 3 + 1/7 (yaklaşık 3,1429) ile 3 + 10/71 (yaklaşık 3,1408) arasında olduğunu, bir dairenin alanının π ile dairenin yarıçapının karesinin çarpımına eşit olduğunu ve bir parabol ile düz bir doğrunun çevrelediği alanın 4/3 ile eşit taban ve yüksekliğe sahip bir üçgenin alanının çarpımı olduğunu kanıtladı. Ayrıca 3'ün karekökünün değerinin çok doğru bir tahminini vermiştir.
• MÖ. 225 - Pergalı Apollonius, On Conic Sections adlı kitabını yazdı ve elips, parabol ve hiperbolü adlandırdı.
• MÖ. 150 - Jain matematikçileri, Hindistan'da sayılar teorisi, aritmetik işlemler, geometri, kesirler ile işlemler, basit denklemler, kübik denklemler, kuartik denklemler ve permütasyon ve kombinasyon üzerine çalışmalar içeren "Sthananga Sutra "yı yazdılar.
• MÖ. 140 - Hipparchus, trigonometri'nin temellerini geliştirir.

1. binyıl

• y. 340 - İskenderiyeli Pappus, altıgen teoremini ve centroid teoremini ortaya koydu.
• 500 - Aryabhata ilk olarak trigonometrik fonksiyonları ve bunların yaklaşık sayısal değerlerini hesaplama yöntemlerini tanıtan "Aryabhata-Siddhanta"yı yazar. Sinüs ve kosinüs kavramlarını tanımlar ve ayrıca en eski sinüs ve kosinüs değerleri tablolarını içerir (0'dan 90 dereceye kadar 3,75 derecelik aralıklarla)
• 7. yüzyıl - Bhaskara I sinüs fonksiyonunun rasyonel bir yaklaşımını verir.
• 8. yüzyıl - Virasena, Fibonacci dizisi için açık kurallar verir, sonsuz prosedürünü kullanarak bir kesik piramitin hacminin türetilmesini sağlar.
• 8. yüzyıl - Shridhara bir kürenin hacmini bulma kuralını ve ayrıca ikinci dereceden denklemleri çözme formülünü verir.
• 820 - Mâhânî, küpün hacmini ikiye katlama gibi geometrik problemleri cebir problemlerine indirgeme fikrini tasarladı.
• y. 900 - Mısırlı Ebu Kamil, ${\displaystyle x^{n}\cdot x^{m}=x^{m+n}}$ şeklinde sembollerle yazacağımız şeyi anlamaya başlamıştı.
• 975 - Battânî, Hint sinüs ve kosinüs kavramlarını tanjant, sekant ve bunların ters fonksiyonları gibi diğer trigonometrik oranlara genişletti ve formülü türetti: ${\displaystyle \sin \alpha =\tan \alpha /{\sqrt {1+\tan ^{2}\alpha }}}$ ve ${\displaystyle \cos \alpha =1/{\sqrt {1+\tan ^{2}\alpha }}}$

1000–1500

• y. 1000 - Sinüs teoremi, Müslüman matematikçiler tarafından keşfedilir, ancak Ebu-Mahmud el-Hucendî, Ebu Nasr Mansur ve Ebu'l-Vefâ arasında ilk kimin keşfettiği belirsizdir.
• y. 1100 - Ömer Hayyam, "kesişen konik kesitler aracılığıyla bulunan geometrik çözümlerle kübik denklemlerin tam bir sınıflandırmasını verdi." Kübik denklemlerin genel geometrik çözümlerini bulan ilk kişi oldu ve analitik geometri ve Öklid dışı geometri'nin gelişiminin temellerini attı. Ayrıca ondalık sistemi (Hint-Arap rakam sistemi) kullanarak kökler elde etti.
• 1135 - Şerafeddin Tusi, Hayyam'ın cebiri geometriye uygulamasını takip etti ve kübik denklemler üzerine "denklemler aracılığıyla eğrileri incelemeyi amaçlayan ve böylece cebirsel geometrinin başlangıcını atan başka bir cebire önemli bir katkı sağlayan" bir inceleme yazdı.^[2]
• y. 1250 - Nasîrüddin Tûsî, bir tür Öklid dışı geometri geliştirmeye çalışır.
• 15. yüzyıl - Kerala okulu matematikçisi Nilakantha Somayaji, sonsuz seri açılımları, cebir problemleri ve küresel geometri üzerine çalışmalar içeren "Aryabhatiya Bhasya"yı yazdı.

17. yüzyıl

• 17. yüzyıl - Putumana Somayaji, çeşitli trigonometrik serilerin ayrıntılı bir tartışmasını sunan "Paddhati"yi yazdı.
• 1619 - Johannes Kepler, Kepler-Poinsot çokyüzlülerinden ikisini keşfetti.

18. yüzyıl

• 1722 - Abraham de Moivre, trigonometrik fonksiyonları ve karmaşık sayıları birbirine bağlayan de Moivre formülünü açıkladı.
• 1733 - Giovanni Gerolamo Saccheri, Öklid'in beşinci postülatı yanlış olsaydı geometrinin nasıl olacağını araştırdı.
• 1796 - Carl Friedrich Gauss, düzgün 17-genin yalnızca bir pergel ve çizgeç kullanılarak inşa edilebileceğini kanıtladı.
• 1797 - Caspar Wessel, vektörleri karmaşık sayı ile ilişkilendirir ve karmaşık sayı işlemlerini geometrik terimlerle inceledi.
• 1799 - Gaspard Monge, betimsel geometriyi tanıttığı Géométrie descriptive adlı eseri yayımladı.

19. yüzyıl

• 1806 - Louis Poinsot, kalan iki Kepler-Poinsot çokyüzlüsünü keşfetti.
• 1829 - Bolyai, Gauss ve Lobachevsky hiperbolik Öklid dışı geometriyi icat etti.
• 1837 - Pierre Wantzel, küpün hacmini ikiye katlamanın ve açıyı üçe bölmenin sadece pergel ve çizgeçle imkansız olduğunu ve düzgün çokgenlerin inşa edilebilirliği probleminin tam olarak tamamlandığını kanıtladı.
• 1843 - William Hamilton, kuaterniyon kalkülüsünü keşfetti ve komütatif olmadıklarını ortaya çıkardı.
• 1854 - Bernhard Riemann, Riemann geometrisi'ni tanıttı,
• 1854 - Arthur Cayley, kuaterniyonların dört boyutlu uzaydaki dönüşleri temsil etmek için kullanılabileceğini gösterdi.
• 1858 - August Ferdinand Möbius, Möbius şeridini icat etti.
• 1870 - Felix Klein, Lobaçevski'nin geometrisi için analitik bir geometri inşa ederek kendi içinde tutarlılığını ve Öklid'in beşinci postulatının mantıksal bağımsızlığını ortaya koydu.
• 1873 - Charles Hermite, e'nin transandantal olduğunu kanıtladı.
• 1878 - Charles Hermite, eliptik ve modüler fonksiyonlar aracılığıyla genel beşinci dereceden denklemi çözdü.
• 1882 - Ferdinand von Lindemann, π'nin transandantal olduğunu ve bu nedenle dairenin pergel ve çizgeç ile karesinin alınamayacağını kanıtladı.
• 1882 - Felix Klein, Klein şişesi'ni keşfetti.
• 1899 - David Hilbert, Geometrinin Temelleri (Foundations of Geometry) adlı kitabında kendi içinde tutarlı bir dizi geometrik aksiyom sundu.

20. yüzyıl

• 1901 - Élie Cartan, dış türevi geliştirdi.
• 1912 - Luitzen Egbertus Jan Brouwer, Brouwer sabit nokta teoremini geliştirdi.
• 1916 - Einstein, genel görelilik teorisini sundu.
• 1930 - Casimir Kuratowski, üç ev üç kuyu probleminin çözümü olmadığını gösterdi.
• 1931 - Georges de Rham, kohomoloji ve karakteristik sınıf teoremlerini geliştirdi.
• 1933 - Karol Borsuk ve Stanislaw Ulam, Borsuk-Ulam antipodal nokta teoremini sundular.
• 1955 - H. S. M. Coxeter ve arkadaşları, tekdüze çokyüzlülerin tam listesini yayınladı.
• 1975 - Benoit Mandelbrot, fraktal teorisini geliştirdi.
• 1981 - Mikhail Gromov, hiperbolik grup teorisini geliştirerek hem sonsuz grup teorisinde hem de küresel diferansiyel geometride devrim yarattı.
• 1983 - yaklaşık yüz matematikçinin katıldığı ve otuz yıla yayılan ortak bir çalışma olan sonlu basit grupların sınıflandırılmasını tamamlandı.
• 1991 - Alain Connes ve John Lott, değişmeli olmayan geometri geliştirdi.
• 1998 - Thomas Callister Hales, Kepler varsayımını kanıtladı.

21. yüzyıl

• 2003 - Grigori Perelman, Poincaré varsayımını kanıtladı.
• 2007 - Kuzey Amerika ve Avrupa'daki araştırmacılardan oluşan bir ekip E8 (matematik) haritasını çıkarmak için bilgisayar ağlarını kullandı.^[3]

Ayrıca bakınız

• Geometri ve topoloji
• Geometri tarihi
• Antik Yunan matematikçilerinin zaman çizelgesi
• Matematiksel mantığın zaman çizelgesi
• Matematiğin zaman çizelgesi

Kaynakça