Narząd artykulacji
Narządem artykulacji nazywamy (relatywnie) ruchomy narząd mowy, który w trakcie artykulacji spółgłoski zbliża się lub zwiera z narządem nieruchomym (miejscem artykulacji).
Zasadniczo ruchomymi narządami są dolna warga, język z jego poszczególnymi odcinkami: przodem, środkiem, tyłem i korzeniem. Według kryterium narządu artykulacji wyróżniamy zatem:
- spółgłoski wargowe (spółgłoski labialne), narządem ruchomym jest tu dolna warga
- spółgłoski przedniojęzykowe, z uwagi na duża swobodę przodu języka wyróżnia się tu różne podtypy,
- spółgłoski środkowojęzykowe,
- spółgłoski tylnojęzykowe (spółgłoski dorsalne),
- spółgłoski artykułowane przy pomocy korzenia języka (zob. spółgłoski gardłowe),
- spółgłoski artykułowane przy udziale nagłośni (zob. spółgłoski nagłośniowe),
- spółgłoski artykułowane przy wiązadłach głosowych (zob. spółgłoski krtaniowe).
W opisie spółgłosek rozpatruje się często łącznie miejsce i narząd artykulacji, tworząc dwuczłonowe określenia typu artykulacji Ze względu na miejsce i narząd artykulacji wyróżnia się m.in.:
- spółgłoski dwuwargowe (spółgłoski wargowo-wargowe, sp. bilabialne)
- spółgłoski wargowo-zębowe (sp. labiodentalne)
- spółgłoski międzyzębowe (sp. interdentalne)
- spółgłoski przednojęzykowo-zębowe (sp. dentalne)
- spółgłoski przednojęzykowo-dziąsłowe (sp. alweolarne)
- spółgłoski przednojęzykowo-zadziąsłowe (sp. postalweolarne)
- spółgłoski przednojęzykowe z retrofleksją
- spółgłoski środkowojęzykowe-zadziąsłowe (sp. środkowojęzykowo-dziąsłowe, sp. postalweolarne)
- spółgłoski środkowojęzykowe-przedniopodniebienne (sp. alweopalatalne)
- spółgłoski tylnojęzykowe-twardopodniebienne (sp. dorsalno-palatalne)
- spółgłoski tylnojęzykowe-miękkopodniebienne (sp. dorsalno-welarne)
- spółgłoski tylnojęzykowe-spółgłoski języczkowe (sp. uwularne)
- p
- d
- e
Ze względu na rodzaj przegrody | |
---|---|
Ze względu na jamy kanału głosowego |
|
Ze względu na typ artykulacji ustnej |
|
Ze względu na mechanizm przepływu powietrza |
- Zobacz też: klasyfikacja spółgłosek
- miejsce artykulacji
- narząd artykulacji
- p
- d
- e
|
- sposób artykulacji
- miejsce artykulacji
- narząd artykulacji
- БРЭ: 2683849