Korzeniówka (roślina)

Korzeniówka

Korzeniówka pospolita
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	korzeniówka
Nazwa systematyczna
Monotropa Linnaeus Sp. Pl. 387. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny
Monotropa uniflora Linnaeus[3]
Synonimy
Hypopitys Hill Monotropion St.-Lag.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Korzeniówka (Monotropa L.) – rodzaj roślin należących do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). W zależności od ujęcia zalicza się tu tylko dwa zmienne i szeroko ujmowane gatunki, ewentualnie dzieli się je na 4 lub 5 gatunków. Rośliny te występują w Europie, Azji, Ameryce Północnej i w północnej części Ameryki Południowej^[5][4]. W Polsce w zależności od ujęcia rośnie jeden zmienny gatunek – korzeniówka pospolita M. hypopitys^[4], ew. wyróżnia się także drugi – korzeniówkę mniejszą M. hypophegea^[6]. Są to byliny pozbawione chlorofili, pozyskujące substancje pokarmowe z grzybów, na których pasożytują – są myko-heterotrofami. Liczba chromosomów n = 16, 24^[5], 48^[7].

Morfologia

Pokrój

Pęd białawy, bladożółtawy lub różowawy, na szczycie przewisający, podnosi się w czasie owocowania i wówczas brunatnieje. Osiąga do 30 cm wysokości^[8][5].

Liście

Brak lub zredukowane, łuskowate^[5].

Kwiaty

Pojedyncze (M. uniflora) lub skupione po kilka w zwisającym gronie. Kwiaty są promieniste, dzwonkowate, opatrzone łuskowatą przysadką. Posiadają 4–5 działek kielicha przytulonych do 3–6 płatków korony. Pręciki w liczbie od 8 do 12 ułożone w dwóch okółkach różnej długości^[9]. Pylniki otwierają się podłużną szparą^[7]. Zalążnia z 5 zalążkami^[9] lub z licznymi zalążkami^[7]. Szyjka słupka ze znamieniem niepodzielonym^[7]. Na dnie kwiatu występuje tarczka z 8–10 gruczołami^[7].

Owoc

Prosto wzniesiona, owalna torebka. Listki okwiatu szybko opadają po przekwitnięciu. Nasiona liczne, drobne^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z kilku rodzajów z plemienia Monotropeae z podrodziny Monotropoideae Arnott (syn. Hypopityaceae Link, Monotropaceae Nuttall, nom. cons., Pyrolaceae Lindley, nom. cons.) w obrębie rodziny wrzosowatych Ericaceae Jussieu z rzędu wrzosowców Ericales Dumortier^[10].

Podział rodzaju

Wciąż dyskusyjny jest problem podziału tego rodzaju. Opisywane drobne gatunki różniące się stopniem omszenia pędu, liczbą kwiatów i liczbą listków okwiatu są kwestionowane ze względu na wielką zmienność tych cech nawet na pojedynczych roślinach^[5]. Właśnie tego typu różnice są tymczasem podstawą rozróżniania obu gatunków podawanych z Polski^[6], alternatywnie ujmowanych jako podgatunki^[7] lub pozbawianych rangi taksonomicznej^[4]. Z drugiej strony istnieją doniesienia wskazujące na istnienie gatunków kryptycznych w obrębie Monotropa hypopitys oraz na parafiletyczny charakter tradycyjnego ujęcia rodzaju, co oznacza konieczność poszerzenia go o niektóre ze spokrewnionych, monotypowych rodzajów z plemienia Monotropeae^[9]. W Azji i Ameryce Północnej wyróżnia się albo jeden szeroko ujmowany gatunek Monotropa uniflora^[5][9], albo do rangi osobnych gatunków podnosi się jego odmiany występujące w południowej części Ameryki Północnej^[4].

Wykaz gatunków^[4]

• Monotropa brittonii Small
• Monotropa coccinea Zucc.
• Monotropa hypopitys L. – korzeniówka pospolita (ew. także: Monotropa hypophegea Wallr. – korzeniówka mniejsza)^[6]
• Monotropa uniflora L.

Przypisy