Kościół Świętej Trójcy w Warszawie (Śródmieście)

Ten artykuł dotyczy kościoła w Śródmieściu Warszawy. Zobacz też: kościół Świętej Trójcy w Warszawie.
Kościół Świętej Trójcy
w Warszawie
289/2 z 1.07.1965[1]
Ilustracja
Świątynia od strony południowo-zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

pl. Stanisława Małachowskiego 1

Wyznanie

luteranizm

Kościół

Ewangelicko-Augsburski w RP

Diecezja

warszawska

Wezwanie

Trójca Święta

Historia
Data rozpoczęcia budowy

1777

Data zakończenia budowy

1781

Data poświęcenia

30 grudnia 1781

Data zniszczenia

16 września 1939

Data odbudowy

1949–1957

Dane świątyni
Styl

klasycyzm

Architekt

Szymon Bogumił Zug;
plan odbudowy: Teodor Bursche

Świątynia
• materiał bud.
• wysokość


• cegła
58 m

Wieża kościelna
• liczba wież


1

Ołtarz
• liczba ołtarzy


1

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Świętej Trójcyw Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół Świętej Trójcyw Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Świętej Trójcyw Warszawie”
Ziemia52°14′19″N 21°00′42″E/52,238611 21,011667
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół Świętej Trójcy w Warszawie – główny kościół parafii ewangelicko-augsburskiej św. Trójcy znajdujący się na placu Stanisława Małachowskiego 1 w Warszawie.

Historia świątyni

Świątynia na rysunku Adolfa Kozerskiego; ilustracja z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1863

Ponieważ ustawodawstwo Mazowsza do XVIII wieku nie zezwalało na odprawianie nabożeństw dysydenckich, warszawscy ewangelicy musieli w tym celu jeździć do Węgrowa na Podlasiu[2].

15 stycznia 1777 ewangelicy otrzymali przywilej królewski zezwalający na budowę kościoła. Spośród trzech projektów (Dominika Merliniego, Jana Chrystiana Kamsetzera i Szymona Zuga) król Stanisław August Poniatowski wybrał projekt Zuga[3]. Inspiracją dla architekta był rzymski Panteon oraz drezdeński kościół Najświętszej Marii Panny[4]. Budynek uzyskał wysokość 58 m, a średnica rotundy 33,4 m. Świątynia górowała nad niską okoliczną zabudową[5].

Budowę kościoła rozpoczęto 24 kwietnia 1777. Cztery lata później, 30 grudnia 1781 nastąpiło uroczyste otwarcie i poświęcenie świątyni. Kościół ze względu na swe położenie był wówczas najwyższą (58 m) i jedną z najobszerniejszych budowli Warszawy. Oglądanie panoramy miasta i jego okolic stanowiło stałą atrakcję dla przyjezdnych gości i samych warszawiaków[6].

W 1825 w kościele odbył się koncert Fryderyka Chopina dla cara Aleksandra I, który przyjechał do Warszawy na obrady Sejmu. Chopin zagrał na niedawno wynalezionym instrumencie – eolomelodikonie. Zachwycony monarcha podarował młodemu muzykowi drogi pierścień z brylantem[7].

Krzyż kopuły kościoła został przyjęty za punkt główny sieci triangulacyjnej utworzonej dla potrzeb projektowania kanalizacji i wodociągów przez Williama i Williama Heerleina Lindleyów[8].

Po wybuchu II wojny światowej, w trakcie obrony Warszawy 16 września 1939, kościół został zbombardowany[9]. Po wojnie zniszczenia budynku oszacowano na ok. 70%[10].

Po zakończeniu wojny, w 1945 powracający ewangelicy przystąpili do odbudowywania swojej świątyni. Plany odbudowy sporządzone przez architekta Teodora Burschego zostały zatwierdzone przez Biuro Odbudowy Stolicy.

Rekonstrukcja odbywała się w latach 1949–1957[11]. 18 listopada 1956 odbyło się pierwsze nabożeństwo.

W 1965 budynek świątyni został wpisany do rejestru zabytków[1]. W 2019 zakończył się remont generalny świątyni[12].

Inne informacje

  • W 1857 warszawski fotograf Karol Beyer wykonał serię 12 fotografii pokrywającą kompletny dookólny widok z kopuły kościoła.
  • Kościół przez wielu był uważany za centralny punkt Warszawy, co ustalono przy pomocy wielu różnych pomiarów geodezyjnych pod koniec XIX wieku[13].
  • 2 sierpnia 1959 w świątyni odbyło się pierwsze ekumeniczne nabożeństwo w języku esperanto odprawione przez duchownych mariawickich.
  • W 1991 podczas IV pielgrzymki do ojczyzny, kościół odwiedził papież Jan Paweł II, a 25 maja 2006 przybył do niego Benedykt XVI w ramach spotkania ekumenicznego podczas pielgrzymki do Polski[14][15].
  • 7 maja 2022 roku w kościele miało miejsce nabożeństwo, w trakcie którego ordynowano na urząd prezbitera 9 diakonek pełniących służbę w Kościele Ewangelicko-Augsburskiego, w tym diak. Małgorzatę Gaś[16].

Przypisy

  1. ↑ a b Zestawienie zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2019 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 20. [dostęp 2019-10-02].
  2. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 45.
  3. ↑ Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 201. ISBN 83-01-04060-2.
  4. ↑ Tomkiewicz W., Piękno wielorakie, Warszawa 1971, s. 218.
  5. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 113.
  6. ↑ Karol Guttmejer: Ewangelicki Kościół Świętej Trójcy w Warszawie. Warszawa: Parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy w Warszawie, 2017, s. 56. ISBN 978-83-909051-1-2.
  7. ↑ Ferdynand Hoesick: Chopin. Życie i twórczość. Tom I Warszawa 1810–1831. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1967, s. 84–85.
  8. ↑ Ryszard Żelichowski, Paweł E. Weszpiński: Inżynierowie bez granic. Lindleyowskie plany Warszawy przełomu XIX i XX wieku. Warszawa: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, 1996, s. 10. ISBN 83-911-735-1-8.
  9. ↑ Alfred Lauterbach. Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej. „Kronika Warszawy”. 4(8), s. 58–59, 1971. 
  10. ↑ Karol Małcużyński, Wacław Wojnacki: Zwiedzamy nową Warszawę. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, 1950, s. 85.
  11. ↑ KarolK. Mórawski KarolK., WiesławW. Głębocki WiesławW., Bedeker warszawski : w 400-lecie stołeczności Warszawy, Warszawa: „Iskry”, 1996, s. 188–189, ISBN 83-207-1525-3, OCLC 830113055 .
  12. ↑ Tomasz Urzykowski: Kościół Świętej Trójcy jeszcze piękniejszy. Zakończył się remont. warszawa.wyborcza.pl, 16 września 2019. [dostęp 2019-09-16].
  13. ↑ Marcin Śpiewakowski: Gdzie jest środek Warszawy?. polskatimes.pl, 14 stycznia 2016. [dostęp 2021-08-26].
  14. ↑ Redakcja, Benedykt XVI poprowadził mszę ekumeniczną [online], Warszawa Nasze Miasto, 26 maja 2006 [dostęp 2023-03-24]  (pol.).
  15. ↑ Luteranie.pl : Archiwum [online], old2020.luteranie.pl [dostęp 2023-03-24] .
  16. ↑ Dziewięć kobiet zostało wyświęconych na księży w polskim Kościele luterańskim. "To jest coś bardzo wyjątkowego" [online], TVN24.pl [dostęp 2023-03-24]  (pol.).

Linki zewnętrzne

  • Panorama 360° Warszawy z 1857 Rekonstrukcja cyfrowa Panoramy Karola Beyera.
  • Wirtualny spacer po kościele św. Trójcy
  • Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona