Jan Kreczmar
 | |||
| Data i miejsce urodzenia | 6 maja 1908 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 29 sierpnia 1972 | ||
| Zawód | aktor, pedagog, reżyser teatralny | ||
| Współmałżonek | Justyna Kreczmarowa | ||
| Lata aktywności | 1929–1972 | ||
| Odznaczenia | |||
     | |||
| |||
| |||
Jan Kreczmar (ur. 6 maja 1908 w Warszawie, zm. 29 sierpnia 1972 tamże) – polski aktor filmowy i teatralny, pedagog.
Życiorys
Urodził się 6 maja 1908 roku w Warszawie, w rodzinie Jana (1878–1909), założyciela warszawskiego gimnazjum, bedącego pierwszą szkołą z wykładowym językiem polskim w zaborze rosyjskim, i Marii z Kawieckich (1876–1965), urzędniczki[1]. Był bratem Jerzego (1902–1985) i Tadeusza (1904–1966)[2]. Miał także dwie siostry Marię (1906–1985), matkę aktora Zbigniewa Zapasiewicza i Wandę (1905 –1969)[3][4][5].
Na Uniwersytecie Warszawskim ukończył studia na wydziale humanistycznym, a ponadto był absolwentem oddziału dramaturgicznego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. Zadebiutował w 1929 roku w roli Guślarza w Dziadach Adama Mickiewicza w teatrze wileńskim Aleksandra Zelwerowicza. Następnie występował w Teatrze Polskim w Poznaniu, gdzie zagrał m.in. Romea w Romeo i Julii Szekspira i Gucia w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry, pracował w lwowskim teatrze Wilama Horzycy, a od 1933 roku do wybuchu II wojny światowej w Teatrze Polskim Arnolda Szyfmana. Przed wojną zagrał ponad 70 ról[3].
Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu miasta przez Niemców Kreczmar przeprowadził się do Warszawy, gdzie pracował jako barman i brał udział w konspiracji. Był wykładowcą podziemnego Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej oraz wchodził w skład Tajnej Rady Teatralnej. W 1944 roku zagrał w premierowym spektaklu Teatru Wojska Polskiego w Lublinie. Z teatrem tym, działającym wówczas w Łodzi, był związany do 1946. W 1945 zadebiutował jako reżyser wystawiając Dożywocie Aleksandra Fredry. W 1946 roku powrócił do Warszawy i latach 1946–1963 występował w Teatrze Polskim, a od 1964 roku do śmierci w Teatrze Współczesnym, współpracując z innymi warszawskimi tetrami, m.in. Klasycznym i Narodowym. W międzyczasie w latach 1953–1955, razem z Janem Świderskim, był kierownikiem artystycznym Teatru Nowej Warszawy[3].
W roku 1951 otrzymał I nagrodę na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę profesora Mokrzyckiego w sztuce Próba sił Jerzego Lutowskiego w reżyserii Aleksandra Bardiniego, a w 1966 nagrodę Komitetu ds. Radia i Telewizji[3].
Jako pedagog w latach 1945–1946 prowadził wykłady w łódzkim Państwowym Instytucie Teatralnym, a od 1947 roku pracował w Państwowej Szkole Teatralnej (Państwowa Szkoła Dramatyczna) w Warszawie, gdzie pełnił funkcje[3]:
- 1947–1949: zastępcy dyrektora
- 1947–1948: wykładowcy
- 1949–1950 i 1956–1967: rektora
Zmarł 29 sierpnia 1972 w Warszawie[3]. Spoczywa w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 190-5,6-24,25)[1].
Życie prywatne
Jego żoną była aktorka Justyna Kreczmarowa. Był ojcem Małgorzaty (1953–2006) oraz poety Adama (1944–1982)[2], a także wujem Zbigniewa Zapasiewicza[3]. Jego zięciem jest satyryk Krzysztof Daukszewicz, a wnukiem Grzegorz Daukszewicz.
Filmografia
- 1938: Strachy – Dwierycz
- 1962: Rodzina Milcarków – dyktator
- 1963: Pasażerka – Walter, mąż Lizy
- 1963: Mansarda – książę
- 1965: Powrót doktora von Kniprode – Heinrich von Kniprode
- 1965: Podziemny front – Heinrich von Kniprode, szef Gestapo
- 1966: Szyfry – Tadeusz
- 1967: Szach i mat! – Anglik, właściciel automatu do gry w szachy
- 1968: Lalka – Tomasz Łęcki
- 1969: Urząd – ksiądz Devos
- 1970: Życie rodzinne – ojciec
- 1971: Piłat i inni – Poncjusz Piłat
- 1971: Jeszcze słychać śpiew. I rżenie koni... – pułkownik Józef Królikiewicz
- 1971: Rola – ojciec
- 1971: Za ścianą – profesor
Ordery i odznaczenia
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1964)[3]
- Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)[6]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951)[7]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 8 maja 1946[8], 13 listopada 1953[9])
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[10]
- Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1970)[11]
Przypisy
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: KRECZMAROWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-06-01] .
- ↑ a b Jan Kreczmar. Prawdziwie przedwojenny aktor, specjalista od "kiełbasek" - Historia - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2024-06-23] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h MonikaM. Mokrzycka-Pokora MonikaM., Jan Kreczmar 6.05.1908 – 29.08.1972 [online], culture.pl, 2005 [dostęp 2022-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-06] .
- ↑ Encyklopedia, Trzymają się razem [online], Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2024-06-23] (pol.).
- ↑ Jan Kreczmar (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2024-06-23] .
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 „za wybitną działalność naukową”.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 93, poz. 175 „w uznaniu zasług położonych dla dobra demokratycznej Polski w dziele zabezpieczenia porzuconego przez okupanta mienia, odbudowy i uruchomienia miejskich zakładów pracy, jak również stworzenia życia gospodarczego i społecznego na terenie m. Łodzi”.
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 – na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 3, 30 kwietnia 1970, s. 10.
Linki zewnętrzne
- Jan Kreczmar w bazie IMDb (ang.)
- Jan Kreczmar w bazie Filmweb
- Jan Kreczmar w bazie filmpolski.pl
- Jan Kreczmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09] .
- Jan Kreczmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-11] .
- Jan Kreczmar w bazie TerazTeatr.pl
- Biografia Jana Kreczmara w portalu Culture.pl
- Jan Kreczmar we wspomnieniach Tadeusza Łomnickiego
- O Janie Kreczmarze i Szkole Teatralnej rozdział w książce „Spotkania Teatralne” Tadeusza Łomnickiego
- Materiały związane z Janem Kreczmarem w bibliotece Polona
- p
- d
- e
W latach 1950–1952 Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATiF), w latach 1952–1981 SPATiF-ZASP.
|
