Język mori bawah

Mori Bawah
Obszar

Celebes Środkowy (Indonezja)

Liczba mówiących

14 tys. (1988)

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-3 xmz
IETF xmz
Glottolog mori1268
Ethnologue xmz
BPS 0538 4
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język mori bawah, także: mori[1], petasia[1], mori wschodni[2][3] – język austronezyjski używany na wschodnim wybrzeżu indonezyjskiej wyspy Celebes (Sulawesi)[1]. Według danych z 1988 roku posługuje się nim 14 tys. osób[2][3].

Można wyróżnić pięć głównych dialektów tego języka: tinompo, tiu, moiki, watu i karunsi’e[1]. Dialekt tinompo (zwany również ngusumbatu[4][5]) był odmianą używaną przez członków rodziny królewskiej Mori, toteż przez Holendrów został wypromowany jako standard i do dziś funkcjonuje jako odmiana prestiżowa[1].

Blisko spokrewniony język bahonsuai (odnotowany dopiero w 1999 r.) pochodzi z obszaru mori bawah, lecz zdążył się wyodrębnić, ulegając wpływom języka bungku[6]. Dialekty watu i karunsi’e zawierają natomiast ślady substratu języka tolaki[1][3].

W literaturze język bywa określany jako „mori”, nazwa ta może odnosić się jednak do szerszej (niegenetycznej) grupy języków, obejmującej również mori atas i padoe (z zachodniej gałęzi języków bungku-tolaki)[1]. Pierwotnie termin „mori” był zarezerwowany dla mori atas, jednakże w okresie kolonialnym stał się określeniem różnych grup ludności[7]. W 1991 r. ustalono, że mori atas, mori bawah i padoe to trzy odrębne języki[8]. Mori bawah wykazuje znaczne wpływy mori atas[9].

Na początku XXI w. pozostawał w powszechnym użyciu, przy czym stopień jego znajomości zapewne różni się w zależności od miejscowości i dialektu. Dużą rolę odgrywa język indonezyjski wraz z lokalnym malajskim[3]. W ośrodkach miejskich rodzime dialekty regionu są wypierane przez język narodowy[10].

Badania lingwistyczne w regionie prowadził S.J. Esser(inne języki), autor obszernego opracowania gramatycznego z 1927/1933[11][12]. Jest to główne źródło informacji nt. języka mori bawah[1]. Publikacja ta zawiera również pewne dane ze słabo poznanych dialektów[13]. Istnieją także nowsze opracowania w językach indonezyjskim i angielskim: Struktur bahasa Mori (1981)[14], Morfologi dan sintaktis bahasa Mori (1986)[15], The verb morphology of Mori, Sulawesi (1994)[16].

Jest zapisywany alfabetem łacińskim[2]. Jego forma pisana występuje przede wszystkim w sferze religijnej[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Mead 2005 ↓, s. 683.
  2. ↑ a b c David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Mori Bawah, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05]  (ang.).
  3. ↑ a b c d e David Mead: Mori Bawah. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-13)]. (ang.).
  4. ↑ Inghuong i in. 1986 ↓, s. 3.
  5. ↑ Karhunen i Vuorinen 1991 ↓, s. 38.
  6. ↑ Mead 1999 ↓, s. 54.
  7. ↑ Mead 1999 ↓, s. 54–55.
  8. ↑ Karhunen i Vuorinen 1991 ↓, s. 44.
  9. ↑ Esser 2011 ↓, s. 482.
  10. ↑ Magnetti-Barsel 1994 ↓, s. 1.
  11. ↑ Samuel Jonathan Esser: Klank- en vormleer van het Morisch. Cz. 1. Leiden: Vros, 1927, seria: Verhandelingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen 67 (3). OCLC 14076406. [dostęp 2023-05-13]. (niderl.).
  12. ↑ Samuel Jonathan Esser: Klank- en vormleer van het morisch. Cz. 2. Bandoeng: A. C. Nix, 1933, seria: Verhandelingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen 67 (4). OCLC 248820736. [dostęp 2023-05-13]. (niderl.).
  13. ↑ Esser 2011 ↓, Abstract.
  14. ↑ Ahmad Garantjang, Amir Kadir, Indra B. Wumbu, Darwis Mustafa: Struktur bahasa Mori. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1981. OCLC 65718248. (indonez.).
  15. ↑ Inghuong i in. 1986 ↓.
  16. ↑ Magnetti-Barsel 1994 ↓.

Bibliografia

  • Samuel Jonathan Esser: Phonology and morphology of Mori. David Mead (tłum.). Dallas: SIL International, 2011, seria: SIL e-Books 27. ISBN 978-1-55671-271-5. OCLC 896400977. [dostęp 2023-05-13]. (ang.).
  • Inghuong, Indra B. Wumbu, Abdillah Abd. Rahim, Nooral Baso: Morfologi dan sintaktis bahasa Mori. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1986. OCLC 1027434879. [dostęp 2023-05-13]. (indonez.).
  • Marjo Karhunen, Paula Vuorinen: Sociolinguistic survey: Mori and Padoe area (Kecamatan Nuha in South Sulawesi, Kecamatans Mori, Atas, Lembo and Petasia in Central Sulawesi). W: Timothy Friberg (red.): UNHAS-SIL: more Sulawesi sociolinguistic surveys 1987–1991. Ujung Pandang: Summer Institute of Linguistics in cooperation with the Department of Education and Culture, 1991, s. 35–53, seria: Workpapers in Indonesian Languages and Cultures 11. OCLC 221151939. [dostęp 2023-05-13]. (ang.).
  • Linda A. Magnetti-Barsel: The verb morphology of Mori, Sulawesi. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1994, seria: Pacific Linguistics B-111. DOI: 10.15144/PL-B111. ISBN 0-85883-421-9. OCLC 31304724. [dostęp 2023-05-13]. (ang.).
  • David E. Mead: The Bungku-Tolaki Languages of South-eastern Sulawesi, Indonesia. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1999, seria: Pacific Linguistics D-91. DOI: 10.15144/PL-D91. ISBN 0-85883-473-1. OCLC 38816768. [dostęp 2023-06-02]. (ang.).
  • David Mead: Mori Bawah. W: K. Alexander Adelaar, Nikolaus Himmelmann (red.): The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. London: Routledge, 2005, s. 683–708. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 978-0-7007-1286-1. OCLC 53814161. (ang.).