Chryzyp

Chryzyp z Soloi (gr. Χρύσιππος ὁ Σολεύς Chrysippos; ur. 279, zm. między 207 a 204 p.n.e.) – ateński filozof i myśliciel, czołowy przedstawiciel i obrońca stoicyzmu.

Życie

Syn Apolloniusa(inne języki), prawdopodobnie urodził się w Soloi(inne języki) lub Tarsie. Przeprowadził się do Aten i poświęcił filozofii gdy jego ojcowizna została skonfiskowana na rzecz skarbu królewskiego. Był uczniem Kleantesa z Assos, po którym objął scholarchat(inne języki) w stoa Poikile (232 p.n.e.), nauki pobierał także u Zenona z Kition. Zwany był drugim założycielem stoicyzmu, gdyż wpłynął na rozpowszechnienie doktryny stoickiej czyniąc ją jednym z najbardziej wpływowych prądów myślowych starożytnej Grecji i Rzymu. Był znakomitym dialektykiem oraz płodnym pisarzem – pozostawił po sobie ponad 700 pism zachowanych fragmentarycznie w odpisach Cycerona, Seneki i innych. Znany był z tego, że podczas dyskusji brał pod uwagę stanowisko obu stron, szczególnie zaś swoich przeciwników. Zarzucano mu jednak powtarzanie tych samych treści oraz skłonność do cytowania. Jak wskazuje Diogenes Laertios za Apolodorem z Aten:

W „Żywotach i poglądach słynnych filozofów” Diogenes Laertios przedstawia dwie wersje jego śmierci:

• Według pierwszej „uczniowie zaprosili go na uroczystości ofiarne; wypiwszy niemieszane słodkie wino, doznał zawrotu głowy i po pięciu dniach odszedł z tego świata.”
• Zgodnie z drugą umarł ze śmiechu: „Gdy bowiem osioł mu zjadł figi, kazał służącej, aby dała osłu popić niemieszanego wina, i tak go to rozśmieszyło, że ze śmiechu umarł.”

Poglądy

Cnota

• Chryzyp wierzył, że cnota jest cechą duszy. Złączona jest też z duszą i ciałem. W celu zachowania zdrowia winniśmy utrzymywać harmonię między nimi.
• Nauczał też, że szlachectwo powinno być nabywane, a nie dziedziczne. Skoro wszyscy pochodzimy z tego samego, boskiego źródła powinno być zdobywane na drodze udowodnienia swojej cnoty.
• Człowiek powinien starać się być altruistą. Powinien też starać się być życzliwym względem reszty społeczeństwa w celu utrzymania porządku.
• Uważał, że ludzie powinni starać się różnić od zwierząt poprzez preferowanie typowo ludzkich cech: powściągliwości, męstwa, wiedzy i prawdomówności.

Logos i pneuma

• Sądził, że logos jest kształtowany przez naturę i społeczeństwo.
• Pneuma, materia czynna, jest odpowiedzialna za wzrost i jest źródłem ruchu w świecie poprzez „napinanie” i wprowadzanie w drgania „tonalne” materii biernej.

Logika

• Chryzyp jest uznawany za twórcę formalnego systemu rachunku zdań.
• Uważał, że zdania mogą przyjmować jedynie dwie wartości logiczne (prawdę lub fałsz).
• Jest twórcą pojęcia dysjunkcji.

Fatum

• Pomimo iż wielu stoickich filozofów może nie zgadzać się z nowoczesną definicją przeznaczenia, Chryzyp twierdzi, że wszystkim kieruje właśnie ono, wszystko jest od niego zależne.
• Utrzymuje też drobną zmianę w tej teorii; przeszłość jest niezmienna i rzeczy które mogą się wydarzyć niekoniecznie muszą, lecz po prostu mogą się wydarzyć. Podobnie, wszystkie rzeczy które zgodnie z przeznaczeniem powinny się zdarzyć, dzieją się w określonym porządku (np. najpierw trzeba siać żeby potem zbierać).
• Chryzyp uczył także o konieczności istnienia zła z uwagi na jego wzajemną zależność z istnieniem dobra, więc niektóre zło jest rezultatem dobra:

Zobacz też

Zobacz kolekcję cytatów z Chryzypa w Wikicytatach

• stoicyzm

Bibliografia

• Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, T. 1, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004
• Włodzimierz Tyburski(inne języki), Andrzej Wachowiak, Ryszard Wiśniewski, Historia Filozofii i Etyki, Toruń, Dom Organizatora, 2002
• Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006

Linki zewnętrzne

• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Chryzyp w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].
• Diogenes Laertios o Chryzypie (en). classicpersuasion.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-14)].
• JeremyJ. Kirby JeremyJ., Chrysippus, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27]  (ang.).