Planetenstelsel

Artistiek concept van een planetenstelsel.

Een planetenstelsel (zeldzamer zonnestelsel[1]) is een verzameling van hemellichamen met minstens twee planeten die door de zwaartekracht van een centrale (al dan niet meervoudige) ster bijeen wordt gehouden. Corresponderend met de Engelse termen kan dit ook een multiplanetair stelsel worden genoemd, waarbij een planetair stelsel ook slechts één planeet kan hebben.

Planetenstelsels worden vernoemd naar deze centrale sterren, hoewel de sterren zelf geen planeten zijn. Zo is bijvoorbeeld het zonnestelsel met 8 planeten naar de Zon vernoemd, en het Gliese 876-stelsel vernoemd naar de ster Gliese 876, waar 4 planeten omheen cirkelen.

Ontdekking planetenstelsels

Het zonnestelsel was het enige bekende planetenstelsel tot in 1992 het bestaan van twee exoplaneten werd bewezen rond de pulsar PSR B1257+12 (namelijk PSR B1257+12A en PSR B1257+12B). Het Upsilon Andromedae-stelsel was in 1999 het eerst ontdekte planetenstelsel rond een hoofdreeksster en dubbelster: 3 planeten (inmiddels 4) bleken in een baan rond Upsilon Andromedae A te zweven.

In september 2011 werd ontdekt dat de planeet Kepler-16b rond beide sterren van de dubbelster Kepler-16 cirkelt. Op 5 december 2011 werd bevestigd dat rond Kepler-22 de planeet Kepler-22b zweeft binnen de bewoonbare zone, voor het eerst buiten het zonnestelsel (waarin slechts de Aarde en Mars binnen de zone vallen). Hoewel deze twee Kepler-vondsten bijzonder zijn, hebben beide stelsels nog maar één bevestigde planeet en zijn daarom formeel (nog) niet als 'planetenstelsels' te omschrijven.

In januari 2023 zijn er 851 planetenstelsels (met meer dan één planeet) bekend, het zonnestelsel niet inbegrepen[2].

Galerij

  • Het zonnestelsel (niet op schaal).
    Het zonnestelsel (niet op schaal).
  • Animatie van het HD 10180-stelsel.
  • Animatie van het HD 188753-stelsel.
    Animatie van het HD 188753-stelsel.
  • Het Gliese 581-stelsel vergeleken met de kern van het zonnestelsel.
    Het Gliese 581-stelsel vergeleken met de kern van het zonnestelsel.
  • Het 55 Cancri-stelsel vergeleken met het zonnestelsel.
    Het 55 Cancri-stelsel vergeleken met het zonnestelsel.
  • Het Kepler-11-stelsel vergeleken met de kern van het zonnestelsel.
    Het Kepler-11-stelsel vergeleken met de kern van het zonnestelsel.
  • Het Kepler-22-stelsel vergeleken met de kern van het zonnestelsel.
    Het Kepler-22-stelsel vergeleken met de kern van het zonnestelsel.
  • Schematisch overzicht van het HD 37124-stelsel.
    Schematisch overzicht van het HD 37124-stelsel.
  • Schematisch overzicht van het Gliese 876-stelsel.
    Schematisch overzicht van het Gliese 876-stelsel.
  • Artistieke impressie van υ And A met twee planeten, binnen het Upsilon Andromedae-stelsel.
    Artistieke impressie van υ And A met twee planeten, binnen het Upsilon Andromedae-stelsel.
  • Artistieke impressie van een gelijktijdige overgang van drie planeten vóór Kepler-11, waargenomen door Kepler 26/08/2010.
    Artistieke impressie van een gelijktijdige overgang van drie planeten vóór Kepler-11, waargenomen door Kepler 26/08/2010.
  • Artistieke impressie van het Kepler-16-stelsel.
    Artistieke impressie van het Kepler-16-stelsel.

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ Met betrekking tot het begrip planetenstelsel(s) wordt ook nog vaak het woord zonnestelsel(s) gebruikt. Dit kan echter tot problemen leiden wanneer men de enkelvoudsvorm gebruikt omdat niet altijd duidelijk is of men op een algemeen zonnestelsel doelt of specifiek 'ons' zonnestelsel, vandaar dat planetenstelsel het woord zonnestelsel is gaan vervangen. Echter, wanneer men het heeft over hét planetenstelsel heeft, bedoelt men 'ons' zonnestelsel, vooral in teksten die de periode vóór 1992 behandelen. Zie o.m. Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993-2002) s.v. zonnestelsel. Microsoft Corporation/Het Spectrum.
  2. ↑ http://exoplanet.eu/catalog/