De Nieuwe Ooster

De Nieuwe Ooster
Ingang
Plaats Amsterdam
Ligging 52° 21′ NB, 4° 56′ OL
Gesticht in 1 mei 1894
Uitbreiding(en) 1904
1927
Monumentale status rijksmonument
Architectuur en landschap
Architect(en)  Leonard Anthony Springer
Oppervlakte  33 hectare
Detailkaart
De Nieuwe Ooster (groot-Amsterdam)
De Nieuwe Ooster
Portaal  Portaalicoon   Mens & maatschappij
Aula
Kleine aula

De Nieuwe Oosterbegraafplaats is een begraafplaats in Amsterdam. Deze is gelegen aan de Kruislaan in de Watergraafsmeer in Amsterdam-Oost en heeft een oppervlakte van 33 hectare. Op 1 mei 1894 ging de begraafplaats open. Hij wordt tegenwoordig De Nieuwe Ooster genoemd, vanwege de bouw van een crematorium in 1994, naar een ontwerp van R. van Liesveld.

De Nieuwe Oosterbegraafplaats verving de in 1866 aangelegde (Oude) Oosterbegraafplaats, net buiten de Muiderpoort.

Geschiedenis

De gemeente Amsterdam kocht in 1888 een stuk terrein van 16 hectare in de toen nog zelfstandige naburige gemeente Watergraafsmeer voor een nieuwe begraafplaats, aangezien elders niet voldoende ruimte meer was.

De begraafplaats is in 1892 ontworpen door Leonard Anthony Springer. Deze landschapsarchitect heeft bij zijn ontwerp veel aandacht besteed aan de bomen.

In 1893 maakte gemeentearchitect van Amsterdam, Adriaan Willem Weissman, vier ontwerpen voor een aula voor de Nieuwe Oosterbegraafplaats (zie hieronder). Op aanraden van P.J.H. Cuypers, destijds gemeenteraadslid van Amsterdam, werd het derde en tevens meest eenvoudige ontwerp (ontwerp C) uitgevoerd.[1] In de jaren nul van de 21e werd het Asbestemmingsgebied De Nieuwe Ooster aangelegd op de achterterreinen.

  • Ontwerp A
    Ontwerp A
  • Ontwerp B
    Ontwerp B
  • Ontwerp C
    Ontwerp C

In 1904 kocht de gemeente het aangrenzende terrein van het landgoed Oud-Roosenburgh. De uitbreiding was 8 hectare groot en werd naar het ontwerp van Springer aangepast. In 1927 werd de begraafplaats opnieuw uitgebreid, tot aan de Zaaiersweg (Betondorp) en is nu 33 hectare groot.

Rijksmonument, arboretum en museum

De begraafplaats werd in 2003 een Rijksmonumentencomplex met een aantal rijksmonumenten zoals de Toegangspoort De Nieuwe Ooster. In 2005 is het terrein uitgeroepen tot arboretum. Daarin bevindt zich de monumentale boom De rode beuk, geplant voordat de begraafplaats geopend werd. Er zijn vele soorten heesters, rozen, iepen, kastanjes, eiken, berken, magnolia's, coniferen en rododendrons. Schoolklassen organiseren vanwege de tuinbeplanting botanische lessen in het park.

Op het terrein bevindt zich het eind 2007 geopende Nederlands Uitvaart Museum Tot Zover. In 2014 is de Gouden Piramide toegekend voor de meerjarige restauratie van het park en de gebouwen. Toen is ook de 'Kleine aula' in de voormalige barenloods in gebruik genomen voor kleinere gezelschappen

Graven van bekende Nederlanders

Graftombe van Joannes Benedictus van Heutsz
Grafmonument van Piet van Nek, wielrenner.
Grafmonument van Thérèse Schwartze, schilderes.
Graf van Wally Tax
Grafmonument van Gerardus Frederik Westerman, grondlegger van Artis.

Er liggen vele bekende Nederlanders begraven. Veel graven hebben de status van monument gekregen. Hieronder een overzicht:

Gedenkmonumenten

Gesneuvelde geallieerden
Monument Buchenwald
Theo Thijssenmonument

Er zijn diverse gedenkmonumenten en -tekens op de Nieuwe Ooster met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog:

  • Er bevindt zich een monument voor in 1942 18 gefusilleerde verzetsstrijders, ontworpen door beeldhouwer Hildo Krop.
  • Het Buchenwaldmonument voor omgekomenen in de concentratiekampen Buchenwald en Ravensbrück. In dit monument uit 1956 staat een urn met aarde uit alle martelarenplaatsen van Europa ten tijde van de nazioverheersing.
  • Het ereveld van de gesneuvelde geallieerde militairen in het zuidoostelijk deel van de begraafplaats. Dit grafveld valt onder de Commonwealth War Graves Commission; er liggen ruim 300 doden uit de Tweede Wereldoorlog begraven, afkomstig uit landen van het Gemenebest en Polen. Van bijna vijftig van hen is de identiteit onbekend.
  • Het monument "Nooit meer Auschwitz" heeft zestien jaar op de Nieuwe Ooster gelegen. In januari 1977 werd het onthuld, ontworpen als grafbedekking door schrijver-beeldhouwer Jan Wolkers. In 1993 werd dit monument verplaatst naar het Wertheimpark.

Overige monumenten

Literatuur

  • Begraafplaatsen van Amsterdam. M. de Roever & J. Bierenbroodspot. Bas Lubberhuizen, Amsterdam, 2004. ISBN 90-5937-014-7
  • Hun laatste rustplaats. A. van den Broek, K. Groen et al., Bosch en Keuning, 1985. ISBN 90-246-4517-4
  • Ter gelegenheid van het eeuwfeest is in 1994 een fotoboek gemaakt waarin duidelijk wordt hoe deze begraafplaats is ontstaan: Een plaats van rust en bezinning. Auteur is Margriet de Roever. ISBN 90-238-3162-4

Externe links

  • Website De Nieuwe Ooster
  • De Nieuwe Ooster op Amsterdam.nl[dode link]
  • Website stichting Arboretum De Nieuwe Ooster
  • Museum Tot Zover
  • De begraafplaats op de website van de Commonwealth War Graves Commission
Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ Anoniem (19 januari 1895) 'De begraafplaats in de Watergraafsmeer bij Amsterdam', De Opmerker, 30e jaargang, nummer 3. Zie scan TU Delft[dode link].
  2. ↑ Theo Thijssenmonument. Gearchiveerd op 21 juni 2023.
Mediabestanden
Zie de categorie De Nieuwe Ooster van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.