Likopeno

Likopeno

Irudi gehiago
Formula kimikoa	C₄₀H₅₆
SMILES kanonikoa	2D eredua
SMILES isomerikoa	CC(=CCC/C(=C/C=C/C(=C/C=C/C(=C/C=C/C=C(/C=C/C=C(/C=C/C=C(/CCC=C(C)C)\C)\C)\C)/C)/C)/C)C
MolView	3D eredua
Konposizioa	karbono
Mota	biogenic aliphatic hydrocarbon ^(en) eta Karotenoide
Ezaugarriak
Fusio-puntua	174 °C
Masa molekularra	536,438 Da
Erabilera
Rola	Antioxidatzaile, radiation protection agent ^(en) , anticarcinogens ^(en) eta primary metabolite ^(en)
Arriskuak
NFPA 704	1 0 0
Identifikatzaileak
InChlKey	OAIJSZIZWZSQBC-GYZMGTAESA-N
CAS zenbakia	502-65-8
ChemSpider	394156
PubChem	446925
Reaxys	1730097
Gmelin	15948
ChEMBL	CHEMBL501174
EC zenbakia	207-949-1
ECHA	100.007.227
CosIng	32804
MeSH	D000077276
RxNorm	29008
Human Metabolome Database	HMDB0003000
KNApSAcK	C00000911
UNII	SB0N2N0WV6
NDF-RT	N0000148836
KEGG	C05432
PDB Ligand	LYC

Likopenoa karoteno mota bat da, pigmentu gorri iluna da eta barazki gorrietan ugaria da.

Izena

Likopeno izena tomatetik datorkio, honen izen zientifikoa Solanum lycopersicum denez. Tomate helduetan karotenoideen %83a likopenoa da, barietateen arabera aldatu daitekeen arren^[1].

Iturria

Tomate eta angurrietan oso ugaria da, ez ordea marrubi eta gerezietan. Gorriak ez diren barazki batzutan ere agertzen da, adibidez zainzuri edo perrexiletan^[2].

Likopeno kopuru handiena Vietnamgo Gấc fruituan aurkitzen da.

Likopenoa duten hainbat barazki
Tomatea	Angurria
Gấc fruitua	Papaia

Egitura kimikoa

Karotenoide guztiak bezala tetraterpeno bat da eta lipido izaera du. Molekula lineala da eta ez du eraztun ez erradikalik.

Garrantzi biologikoa

Ez du A probitamina izaerarik^[3] baina β-karotenoa eratzeko bitartekaria da. Honetaz gain antioxidatzaile indartsua da, sortzen diren erradikal askeak (oxidoak, peroxidoak) harrapatzen baititu, zelulak babestuz^[4].

Ikerketa ugarik erakutsi dute hainbat minbizi (birika, prostata^[5]) eta gaixotasun kardiobaskular^[6] izateko arriskua gutxitzen duela.

Xurgapena

Landare eta bakterio fotosintetikoek ekoizten dutenez dieta bidez hartu beharra daukagu. Duodenoan behazunak mizelak eratzen ditu, likopenoak gainerako gantz azidoekin harrapatuz eta heste meharrean xurgatzen dira^[7]. Hori dela eta jaki oliotsuetan sukaldaturiko eta birrindutako tomatetatik gehiago xurgatzen da tomate gordinetik baino, adibidez pasta edo pizzatan^[2].

Erabilerak

Elikagaien koloratzaile gisa erabiltzen da^[8].

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) Lenucci, Marcello Salvatore; Hdider, Chafik; Ouerghi, Imen; Sihem, Rabaoui; Riahi, Anissa; Tlili, Imen; Piro, Gabriella; Ilahy, Riadh. (2016-01-20). «Fractionate analysis of the phytochemical composition and antioxidant activities in advanced breeding lines of high-lycopene tomatoes» Food & Function 7 (1): 574–583. doi:10.1039/C5FO00553A. ISSN 2042-650X. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ ^a ^b «Foods highest in Lycopene» nutritiondata.self.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ «Role of Antioxidant Lycopene in Cancer and Heart Disease» web.archive.org 2012-02-20 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ Garrido, María; González-Flores, David; Marchena, Ana M.; Prior, Estrella; García-Parra, Jesús; Barriga, Carmen; Rodríguez Moratinos, Ana B.. (2013-6). «A lycopene-enriched virgin olive oil enhances antioxidant status in humans» Journal of the Science of Food and Agriculture 93 (8): 1820–1826. doi:10.1002/jsfa.5972. ISSN 1097-0010. PMID 23225211. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ Giovannucci, Edward; Rimm, Eric B.; Liu, Yan; Stampfer, Meir J.; Willett, Walter C.. (2002-03-06). «A prospective study of tomato products, lycopene, and prostate cancer risk» Journal of the National Cancer Institute 94 (5): 391–398. ISSN 0027-8874. PMID 11880478. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ «Redirecting» linkinghub.elsevier.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ (Ingelesez) «Carotenoids» Linus Pauling Institute 2014-04-28 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ (Ingelesez) «EU Approved additives and E Numbers» Food Standards Agency (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

Ikus, gainera

Karotenoideak

Kanpo estekak

Autoritate kontrola	Wikimedia proiektuak Datuak: Q208130 Multimedia: Lycopene / Q208130 Identifikadoreak GND: 4404289-9 LCCN: sh85079087 Hiztegiak eta entziklopediak Britannica: url Medikuntzako identifikadoreak MeSH: D000077276 Kimikako identifikadoreak CAS erregistro zenbakia: 502-65-8 ChEBI: 15948 ChEMBL: CHEMBL501174 ChemSpider: 394156 DrugBank: 11231 PubChem: 446925 UNII: SB0N2N0WV6 KEGG: C05432 SMILES: ID InChI: ID InChI key: ID Biologiako identifikadoreak MGI: 502-65-8

Autoritate kontrola